19 Mart 2016 Cumartesi

“Abla”nın Meksika, Guatemala, Honduras gezisi 6: Palenque - Campeche


28 Ocak 2016 Perşembe günü sabah, grup Palenque’ye doğru yola çıkar: “Yörenin de adını taşıyan Lacandon’lar, en özgün Maya kabilesi; üç köyde toplam 500 kişilik bir grup…”

Tipik beyaz uzun tunikli, beyaz tozluklu, taranmış parlak uzun siyah kıvırcık saçlı şaman “abla”ya kalırsa, taşıdığı yüksek enerjiden olsa gerek, grupta, içten gelen huzurla gülümseyen bu adama dokunma isteği uyandırır. İspanyolca adıyla Palenque girişinde ok yay da satan aynı şekilde giyinmiş diğerleri yanında sakince, birini “abla”nın damadına aldığı, -paketi 100 Peso’dan- birkaç paket puro satmakta.

“1987’de Dünya Mirası kabul edilip koruma altına alınmış, %51’inde Meksika Hükümeti’nin hakkı var, hiçbir şeye dokunmayın… Kazılar 1950’lerde, Alberto Ruz’un ayağı bir deliğe girdiğinde başlamış, %75’i halâ toprak altında; Mayaların 9. yy. sonunda, iz bırakmadan buradan ayrılışlarının tek açıklaması yok. Ardından orman, İspanyollar gelene dek şehri örtüyor. Yazıtlar Mabedi, duvarındaki gliflerden 600 adedi okunabilmiş, içinde Pakal’ın mezarı var.”

“Lahit kraliçeye ait, mumyalanıyor, yüzüne yeşim mask örtülüyor, sarıldığı malzemenin rengi yüzünden Kızıl Kraliçe diye tanınıyor… Tropik iklim yüzünden hızla yosunlanan taşların sık sık temizlenmesi gerekiyor. Dokuz kez reenkarne olacaklarını düşündüklerinden piramitleri dokuz katlı, yer altı on üç katlı. Hayat Ağacı dallarıyla göğe, kökleriyle yeraltına bağı simgeler, gövde, Dünya yaşamını kontrol eder.”

Mayaların iki büyük hükümdarından biri olan, M.S. 600 sonrası 12 yaşında tahta geçip kargaşaya son veren Pakal 60 yıl hüküm sürer. Pakal’a ait tabut kapağı üzerinde Ay, Güneş, Hayat Ağacı, quetzal ve yarı yatay vaziyette Pakal kabartması bulunmakta; “abla” bunu ilk kez, yatay duruşuna, çevresindeki bağlantılara bakarak “Pakal’ın uzay gemisi içinde bir astronot olabileceğini” iddia eden E. von Daniken’in Tanrıların Arabaları kitabında okumuştur.

Pakal’ın Sarayı, “Dinlenme odası, çatı yok, duvar resimlerinde, üç yıl annesinin, vekâlet ettiği Pakal’a tacını verişi, kraliyet ailesinin yaşam alanı… Toplu yok oluşla ilgili açıklamalardan birine göre, şehir zamanında zemin de dâhil rengârenk boyalıymış, kireçtaşını ezip ısıtarak elde ettikleri alçıya boya katıp… Isıtma için odun gerek, zaman içinde ormanı, sonra da yağmurları yok ettiler.” …açıklaması “abla”ya hiç de inandırıcı gelmez; yerli halkların doğaya olan saygısı üzerine onca okuduğu varken, üstüne üstlük Chamula’daki Maya domo evini, hatta kilisede, fayansa oturmamak için otlarla, çam iğneleriyle kapladıkları zemini gördükten sonra…

Ezoteriklerin demesine göre, Mayaların, gruplar halinde tekâmül edip boyut değiştirdikleri için arkalarında iz kalmadığı fikri “abla”ya çok daha akla yakın gelir. Elbette bu, bilgiyi elinde tutan az sayıda seçkini kapsar; o günlerde tarım vs. amacıyla kent dışında yaşayanlar, bugün karşılaşılan, alışveriş edilen Mayaların Ataları olsa gerektir.

“Eğitim avlusuna bakan galeri en önemli olanı, ucunda taht var… Avlunun bu duvarında esir edilmiş kabileleri sembolize eden kabartma… Mask kabartmalarıyla süslü duvarda, yüksekteki boşluklar, kumaşları taşıyan kalasların yerleştiği delikler olsa gerek… Pakal’ın iktidarı teslim alırken annesiyle betimlendiği kabartmaların olduğu Güneş Tapınağı ve Haç Tapınağı… Kule, rasathane olarak kullanılmış.”

Üzerinde bir balık figürü olan iki ucu kapatılmış bambu boru, ortasındaki yarıklar sayesinde, ucu kumaş kaplı bagetle vurulduğunda çok hoş bir tını vermekte; 200 Peso verip alırken “abla”nın aklı, bunu seveceğini düşündüğü torununda.

Sarayın önünde aşağıda, yanındaki tabelada “Mayan Valf” diye tanımlanan, arkı neredeyse tıkayacak kadar çıkıntı yapan kayaların, suyun debisini ayarladığı düzenek, “abla”nın isteği üzerine kardeşince fotoğraflanır. 56 kaynakla beslenen, dokuz ayrı akış hattı bulunan yerin, Maya isminin, büyük suların yeri anlamına Lakamha oluşu boşuna değil.

Üzerindeki kabartmalarda, diz çökmüş dua eden bir sporcunun, koruyucu parçalarla donanmış bir başkasının, top oyunu sahnelerinin resmedildiği, “Klasik döneme ait top oyunu alanı”.

Müzeye ulaşan grup, önce Pakal’ın mezarı, üzerine de Yazıtlar Mabedi inşa edildiğinden ve mezarın kapağı ağırlığı dolayısıyla mabetten çıkarılamadığından, detaylı bir anlatım görür bir de video kaydı izler.

Yol üzerindeki molada, “abla” daha önce de Tuxtla yolunda gördüğü bodur askılığa rastlar, bayılır; bildiğimiz palto, şapka asmaya yarayan askılığın yarı boyunda olanı, burada masayla aynı boyda, yanı başında.

“Chiapas’ı geride bırakıp Yukatan’a geldik; ovalar düzlüklerden oluşan Yukatan kıyısı güneydoğuya doğru plajlar, sahil boyu turistik otellerle dolu.”

“En önemli problemler, beslenme, fiziksel gelişme, erken annelik, %68’nin suyu yok! Daha iyi şartlar için Amerika’ya ulaşmaya çalışan mülteciler, Bandidos denen çetelerin eline düşüyorlar. Cinayet türünden cesaret sınavı ile girilen çetelerde ailesizler, evsizler kabul görüyor. Polis teşkilatında, Turizm, Trafik, Asayiş ve Eyalet polisi, bir de Federaller var. Bazısı ağır silahlar da kullanan, ailesinin bile ne iş yaptığını bilmediği –geçen hafta Barbie isimli bir karteli çökerttiler- kolluk gücü dışında, kaçırılma ve fidye isteme olayları yüzünden özel güvenliğe talep çok. Kocan elimizde deyip para istiyorlar… Yerlilerin okuma yazma oranı %11, geleneksel aile düzeninde şiddet var; kadın eşini şikâyet ederse masumiyeti kanıtlanana dek erkek hapis, bazı kadınlar ihaneti böyle cezalandırıyor… Halkı yanına alan suç çeteleri kurumsallaşmış, onlar bir kenara konunca suç oranı sıradan…”

Gece varılan Campeche’de parkta “abla”nın en beğendiği, çepeçevre parmaklıklı duvar boyunca -“abla”nın İspanya Sevilla’dan hatırladığı- mavi, sarı desenli seramik döşeli oturma sekisi.

Palenque görselleri:

Hiç yorum yok: